*در مورد درس فيزيک بايد بدانيم که برخي از مطالب بيشتر جنبهي حفظي و برخي مطالب بيشتر جنبه مفهومي دارند.
*کميت برداري و نردهاي، يکاي کميتها، روابط کار و انرژي، ساختمان ماده، انبساط مواد، ترموديناميک (رشته رياضي) از فيزيک پايه و موج مکانيکي1و2، موج الکترومغناطيس، فيزيک اتمي، ساختار هستهي اتم، فيزيک حالت جامد (رشته رياضي)، قوانين نيوتون، کولن، قوانين الکترومغناطيسي فارادي ولتر,تعاريف کميتهاي فيزيکي از فيزيک پيشدانشگاهي، بيشتر جنبه حفظي دارند.
*در مورد درس فيزيک بايد بدانيم که برخي از مطالب بيشتر جنبهي حفظي و برخي مطالب بيشتر جنبه مفهومي دارند.
*کميت برداري و نردهاي، يکاي کميتها، روابط کار و انرژي، ساختمان ماده، انبساط مواد، ترموديناميک (رشته رياضي) از فيزيک پايه و موج مکانيکي1و2، موج الکترومغناطيس، فيزيک اتمي، ساختار هستهي اتم، فيزيک حالت جامد (رشته رياضي)، قوانين نيوتون، کولن، قوانين الکترومغناطيسي فارادي ولتر,تعاريف کميتهاي فيزيکي از فيزيک پيشدانشگاهي، بيشتر جنبه حفظي دارند.
*الکتريسيته ساکن و جاري و مدارهاي ترکيبي، ميدان مغناطيسي و نيروهاي مغناطيسي و جريان متناوب و القاي الکترومغناطيسي، فشار گرما و تعادل، حرکتشناسي و ديناميک و نوسان نقش موج عرضي، بيشتر جنبهي مفهومي دارند.
*ما به دنبال اين نيستيم که اين مباحث را از هم جدا کنيم بلکه اگر به دنبال يادگيري درس فيزيک باشيم، پيشنهاد ميکنيم ابتدا رياضيات مورد استفاده در فيزيک را ياد بگيريم. (رسم توابع جبري درجهي اول و دوم و سوم و هموگرافيک، توابع مثلثاتي و... ).
*بخش وسيعي از مثالها، نمودار است. اگر قرار باشد تمام نمودارهاي فيزيک (بيش از پنجاه نمودار) را حفظ کنيم، کار عاقلانهاي به نظر نميرسد. ياد گرفتن نمودارها، بسيار سادهتر از حفظکردن آنها است.
*بدانيم که براي شيب هر نموداري، يکاي محور عمودي را بر يکاي محور افقي تقسيم ميکنيم تا کميت مورد نظر پيدا شود. به عنوان نمونه، شيب نمودار مکان- زمان، بيانگر سرعت S/M است. (وقتي شيب نموداري، کميتي برداري ميشود، اگر شيب رو به بالا باشد يعني علامت اين کميت مثبت و اگر شيب رو به پايين باشد، اين کميت علامت منفي دارد. اگر اندازهي شيب فوق زياد شود يعني اندازهي اين کميت، افزايش يافته و اگر اندازهي شيب، کم شود يعني اندازهي اين کميت، کاهش يافته است.)
*براي سطح زير هر نموداري، يکاي محور عمودي را در يکاي محور افقي ضرب کنيد تا کميت مورد نظر را بيان کنيم. به عنوان نمونه، سطح زير نمودار سرعت – زمان، بيانگر (S x M/S) جابهجايي است و قدر مطلق اين سطوح، مسافت طي شده است.
*البته قرار نيست که همواره هم شيب و هم سطح زير همه نمودارها، کميت فيزيکي شود، مثلاً سطح زير نمودار مکان – زمان يعني متر × ثانيه، کميت فيزيکي نميشود. اين راهکار بسيار هوشمندانهتر و عاقلانهتر از حفظ کردن شيب و سطح اين همه نمودار فيزيک است که آن هم پس از چند هفته (ماه) فراموش ميشود.
*اينکه ميگوييم متن کتاب را بخوانيد، مثال، تمرين، فعاليت، تمرينهاي انتهاي فصل (به رنگ آبي و سبز و نارنجي و قرمز) را خودتان حل کنيد و آنها را رفعاشکال کنيد، ابتداييترين و کمترين کاري است که انجام ميدهيد. يادتان باشد که شما داوطلب کنکور 92 هستيد و فقط به دنبال پاسکردن واحدهاي درسي پيشدانشگاهي نيستيد. حتي دوباره حلکردن و عوضکردن عدد مجهول با يکي از اعداد مثالها که برايتان تکراري نشود، به يادگيري شما ميافزايد.
به عنوان يک نمونهي راهبردي، يک مبحث ساده در فيزيک (نور) و يک مبحث مشکل در فيزيک پيشدانشگاهي(حرکتشناسي) را مورد بررسي قرار ميدهيم.
لازم به تذکر است که زمان يادگيري اين مباحث، يکسان نيست.
نور:
ابتدا پرتوهاي تابش همگرا، واگرا و موازي را بررسي کنيد. از ابتداي تشکيل سايه تا انتهاي آينهي تخت، تمام مثالها با تناسب و روابط خطي، قابل حل شد و با رسم پرتوهاي نور و تشابه مثلثها قابل حل است.در آينهي محدب (عدسي مقعر) فرمول اصلي است،جسم حقيقي، تصوير مجازي و کانون مجازي است. همچنين جسم و تصوير مجازي در آينهها در دو طرف آينه و در عدسيها در يک طرف عدسي است.در آينهي مقعر (عدسي محدب) فرمول اصلي است.جسم حقيقي، تصوير حقيقي يا مجازي است و کانون حقيقي است. اگر تصوير مجازي باشد، فرمول علامت منفي و اگر تصوير حقيقي باشد، بين P و qعلامت مثبت ميباشد. از هر آينه يا عدسي حداقل ده عدد تست از کنکور سراسري حل کنيد تا مرحلهي يادگيري انجام شود.
اينکه برخي از دانشآموزان ميگويند، نميتوانيم تست حل کنيم و کلي هم فرمول حفظ هستيم، مرحلهي يادگيري را انجام ندادهاند.
حرکتشناسي:
اصطلاحات حرکت (بردار مکان، سرعت، سرعت متوسط و ....) را بخوانيد. مبحث مشتق را در حرکتشناسي کاربردي کنيد که مشتق مکان، سرعت و مشتق سرعت، شتاب ميشود. با استفاده از معادلهي مسير حرکت يعني رابطهي xو yفقط ميتوانيد رابطهي مؤلفههاي سرعت را بيابيد. در اين فصل، نمودارهاي مکان – زمان و سرعت – زمان و شتاب – زمان را داريم. به همين ترتيب که مينويسيم، ابتدا 5 تست از مکان – زمان براي يادگيري شيب، 5 تست از شتاب – زمان براي ياد گيري سطح زير و سپس ده عدد تست از سرعت – زمان براي يادگيري سطح زير و شيب حل کنيد.
اگر ديديد در نمودار سرعت – زمان فقط از شما شيب نمودار خواسته شده، خودتان سطح زير، سرعت متوسط، شتاب متوسط را بررسي کنيد، که چه اشکالي دارد. قرار نيست فقط جواب تست را بدهيم، ميخواهيم اين نمودارها را ياد بگيريم.
همچنين با نمودار مکان – زمان و سرعت – زمان نوع حرکت و با نمودار شتاب – زمان اگر سرعت اوليه داده شده باشد، نوع حرکت معلوم ميشود. حالا نوبت بررسي حرکتهاي يک بعدي يکنواخت و شتاب ثابت است. حرکت مستقيمالخط يکنواخت فقط يک معادله دارد. حداکثر 5 عدد تست براي يادگيري کافي نيست و حرکت مستقيمالخط شتاب ثابت، داراي 4 معادلهي اصلي است.از هر معادلهاش حداکثر 5 تست حل کنيد تا کاربرد آنها را ياد بگيريد. سپس نوبت سقوط آزاد يک بعدي است.
فرمولهاي اين حرکت که شتاب ثابتg-دارد را خودتان بنويسيد کافي است.
در حرکت شتابي x→yثابت g-→aتبديل ميشود. در اين حرکت، در هر ثانيه، سرعت 10 m/sتغيير ميکند و جابهجايي هم در هر ثانيه، 10 متر تغيير ميکند.
پيشنهاد ميکنم براي يادگيري اين حرکت، شکل سادهاي از مسير حرکت گلولهاي که حرکت داده ميشود، رسم کنيد. اينکار حل مثالها را بسيار ساده ميکند. نوبت به فعاليت (1--4 ) کتاب درسي، رسيدن دو متحرک به يکديگر که در کنکورهاي سراسري اخير حداقل يک تست و گاهي بيشتر هم داشته است، ميرسد. حلکردن 10 تست از سقوطي و10 تست از اين فعاليت پيشنهاد ميشود.
پس از اينکار، سراغ حرکت پرتابي (رشته رياضي) برويد تا فصل به پايان برسد. اينکه شما حرکت شناسي را خوانديد، ياد گرفتيد، مثال و تست حل کرديد کافي نيست، بايد تا پايان خرداد92 هفتهاي يک جلسهي درسي به اين مبحث (همچنين ديناميک) بپردازيد. به اين صورت که در هر جلسه 20 تست متنوع که کل فصل را در بر بگيرد و آنها را تجزيه و تحليل کنيد. تست ها به کار ببريد و به يادگيري ميافزايد.تأکيد ميکنيم يادگيري اين مباحث نياز به زمان مداوم و تکرار دارد، يک واقعيت است. اگر اين واقعيت را بپذيريد قطعا نتيجه بهتري خواهيد گرفت.
مرتضي غفاري